大象传媒

Chwedeg chwe mlynedd yn ddiweddarach, wrth i'r genedl baratoi ar gyfer seremon茂au i goff谩u arwriaeth y genhedlaeth arbennig honno ar Ddydd Sul y Coffa (13 Tachwedd), bydd yr awyrennwr David Arthur Harries o Landybie, Sir G芒r, yn rhannu ei atgofion ar 么l aduniad gyda'r nifer bach o garcharorion rhyfel sydd gyda ni o hyd yn ystod digwyddiad arbennig a ariannwyd gan y Gronfa Loteri Fawr.

Wedi'i eni a'i fagu ym Mhontarddulais, ymunodd yr Awyrennwr David Arthur Harries o Landybie, Sir G芒r, ag Uned Trwsio ac Arbed 81 y Llu Awyr Brenhinol fel peiriannwr yn 17 oed ym 1939. Fel llawer o rai eraill o'r un oedran ag ef, teimlodd cynnwrf mawr ac ymdeimlad o antur. Ei brofiad cyntaf o'r Rhyfel oedd Brwydr Prydain, a'i dasg oedd trwsio'r awyrennau Spitfire a Hurricane a gymerodd ran yn y frwydr.

Yna, fe'i anfonwyd dramor i Singap么r ac fe dreuliodd rhywfaint o amser ym mhrif wersyll RAF y Dwyrain Pell, Seleter, lle adeiladwyd awyrennau ffug a drosglwyddwyd i feysydd awyr ledled Malaya i'w defnyddio i dwyllo awyrenwyr y gelyn. Pan oresgynnodd y Japaneaid ym mis Rhagfyr 1941, symudwyd ei uned ef i'r gogledd o Benang. Yn ystod y mis dilynol gwnaethant gilio drwy'r meysydd awyr amrywiol i lawr Malaya gan nad oedd y Cynghreiriaid wedi paratoi ac nad oeddent yn gallu atal cynnydd y Japaneaid.

"Roedd y Japaneaid yn brysur iawn gyda'u hawyrennau, a byddai ein confoiau'n cael eu bomio ar eu ffordd i'r meysydd awyr," meddai David wrth gofio.

"Pan fomiwyd un o'r meysydd awyr fel gollom un swyddog a thri dyn. Y tro cyntaf yr ymosodir arnoch mae'r ofn yn enfawr, ond rydych yn dod i arfer 芒 dod o hyd i'r lloches orau y gallwch. Y profiad mwyaf erchyll o bell ffordd oedd cael eich pledu gan yr awyrennau. Dyna pryd mae awyrennau ymosod yn dod o gwmpas dwywaith ac yn defnyddio gynau peiriant arnoch. Erbyn hyn roedd y Japaneaid yn rheoli'r awyr yn gyfan gwbl ac roedd yr awyrennau Brewster Buffalo a ddefnyddiom i amddiffyn Malaya yn aneffeithiol iawn fel awyrennau ymosod."

Yn y pen draw enciliodd uned David i faes awyr RAF o'r enw Sembawang yng Ngogledd Singap么r cwpl o wythnosau'n unig cyn bod Singap么r yn cwympo ym mis Chwefror 1942.

Gwnaethom newid i fod yn droedfilwyr, a rhoddwyd reifflau a ffosydd i ni. Cawsom ein sielio'n ddi-baid gan y Japaneaid, a dim ond milltir i ffwrdd o'n canolfan oedden nhw ar y pwynt hwn. Roedd y sieliau'n llawer rhy agos, a dyna pryd es i mewn i'r ffos i ysgrifennu fy ewyllys," meddai David.

Yna dywedwyd wrthynt y byddai holl berson茅l RAF yn cael eu tynnu allan o Singap么r i ynys Jafa yn Indonesia, felly meddiannodd David fws bach, a gyrrodd gyda'r dynion i Singap么r.

Gwnaethom gyrraedd y dociau yn Singap么r a chawsom ein blino gan gyrchoedd awyr trwm awyrennau o Japan a oedd yn symud tuag atom," mae'n esbonio.

"Roedd y cyflyrau'n gwbl anniben, roedd yn hynod o brysur, roedd llawer o'r Ddinas yn llosgi ac roedd cerbydau wedi'u dinistrio ym mhobman. Llwyddais fynd ar gwch bach yn yr harbwr a aeth 芒 ni i gyd i Jafa. Gwnaethom gyrraedd Batavia (sef Jakarta bellach) yn hwylus, er yr oedd cychod eraill a oedd yn rhan o gonfoi wedi dioddef ymosodiadau awyr eithaf dwys. Y tro hwnnw roeddem yn ffodus iawn."