����ý

Enlistio

Yn yr ail bennod mae Ellis yn dweud ei fod ef am ymuno â’r fyddin. Cyn hyn mae Gwen Jones – gwraig o’r pentref – wedi bod yn beirniadu bechgyn ifanc, iach sydd heb wneud hyd yma. Y weithred hon sy’n selio tynged Ellis.

Hywel a Lora yn cyfarfod

Stori Hywel a Lora yw’r brif stori garu yn y nofel. Mae’r ddau yn gorfod wynebu sawl rhwystr, fel gwrthwynebiad Dodo Citi i’w perthynas, cyn priodi ar ddiwedd y nofel.

Gadael Trawsfynydd

Ar ôl hyfforddi yn Lerpwl am rai wythnosau mae Ellis yn dychwelyd adref. Yn ystod yr adeg hon rydyn ni’n cael blas ar y cyfnod ac ar fywyd cefn gwlad yn ystod y rhyfel. Mae Ellis a Jini Owen yn sefydlu carwriaeth ac mae Ellis yn barddoni tra mae ef adref. Ym mhennod 14 mae Anni’n darganfod pennill o waith Ellis o dan y bwrdd. Dyma ddyfyniad o’r gerdd Gwenfron a Mi.

Mae Anni yn credu mai sôn am freuddwyd Ellis i fyw a magu teulu gyda Jini mae’r gerdd.

Dysgu mai Gruff yw tad Hywel

Daw mam Hywel, y wraig ddieithr, i Drawsfynydd i chwilio am Ifor (tad Lora) am mai ef oedd un o’r bobl olaf i i weld Gruff Wmffra, ei gŵr, ym mrwydr Mametz. Mae hi’n dychryn wrth weld clwyfau wyneb Ifor ac yn gadael yn sydyn. Ymhen hir a hwyr, mae Ifor yn sylweddoli mai mab Gruff yw Hywel. Mae’r digwyddiad hwn yn drobwynt ym mherthynas Hywel â theulu Lora. Cyn hyn nid yw Citi ac Ifor wedi bod yn groesawus i garwriaeth Hywel a Lora, ond yn dilyn darganfod pwy yw tad Hywel maen nhw’n llawer iawn mwy croesawus.

Marwolaeth Ellis

Nes ymlaen mae teulu Ellis yn darllen y papur newydd ac yn deall bod brwydr fawr wedi digwydd ar 30 Gprffennaf lle cafodd llawer iawn o filwyr eu lladd. Mewn llythyr roedd Ellis wedi disgrifio'r frwydr roedd e ynddi, ond heb ddweud yn lle'r oedd ef, a dywedodd hefyd ei fod wedi gorffen ei awdl a’i hanfon i’r Eisteddfod. Dyma’r tro olaf i’r teulu glywed ganddo ac roedd hynny cyn 30 Gorffennaf. Mae’r teulu yn cael cadarnhad o farwolaeth Ellis pan ddaw negesydd at y tŷ gydag amlen yn cynnwys newyddion drwg.

Ennill y gadair

Daw’r cyhoeddiad ei fod ef wedi ennill y gadair ar ôl i Ellis farw. Mae hyn yn gwneud y stori yn fwy trist gan mai ennill y gadair oedd un o freuddwydion Ellis a ni chafodd fyw i weld gwireddu'r freuddwyd honno.

Priodas Hywel a Lora

Mae’r nofel yn gorffen ar nodyn hapus ym mhriodas Hywel a Lora. Yn anrheg i’r cwpwl mae Anni’n rhoi un o gerddi Ellis, Gwenfron a Mi.