Ond gwae ni, bu rhai o'n papurau Saesneg lleol, eto fyth, yn ceisio codi hen fwganod ynglyn 芒 sawl " n" sydd yn Rhosllannerchrugog ac yn holi pobol ar hyd strydoedd y pentre'.Ers blynyddoedd a blynyddoedd bellach, mae Pwyllgor laith a Llenyddiaeth Bwrdd y Gwybodau Celtaidd wedi bod yn cynghori'r swyddogion sydd yn paratoi Mapiau O.S. ar ffurfiau cywir enwau lleoedd yng Nghymru.
Gwrthod cyngor
Ond er hyn ni ddilynodd pobol yr O.S. gyngor penaethiaid Adrannau Cymraeg ein Prifysgolion ac arbenigwyr eraill yn achos y Rhos.
Ymhlith yr arbenigwyr iaith mae gw欧r fel y diweddar Syr Ifor Williams (Bangor), yr Athro Thomas Jones (Aberystwyth), yr Athro Melville Richards (Lerpwl a Bangor), yr Athro G.J.Williams (Caerdydd) ac R.J.Thomas.
Cyhoeddwyd eu hymchwil yn gyfrol ddefnyddiol ym 1975, sef Rhestr Enwau Lleoedd - a Gazetteer of Welsh Place - Names.
Yn y rhestr mae sillafiad cywir enw pob tref a phentref yng Nghymru - ac yn eu plith Rhosllannerchrugog.
Mae cofnod hynaf yr enw yn mynd yn 么l i 1544. O ran tarddiad yr enw, gellir cynnig:
Rhos - tir agored uchel heb ei drin (heath, moor)
llannerch - lle agored mewn coedwig (clearing, glade)
grugog - lle yn llawn grug (heathery, covered with heather)
Peth da felly oedd darllen bod swyddogion ein Cyngor Sir bellach yn derbyn awdurdod y gyfrol uchod wrth benderfynu pa enwau sy'n cael eu rhoi ar eu harwyddion.
Llongyfarch y Cyngor Sir
Mae swyddogion a chynghorwyr y Cyngor Sir i'w llongyfarch am godi'r arwyddion a hefyd am ofalu bod yr arwyddion hynny'n gywir.
Pethau sy'n newid yw enwau lleoedd, mae'n wir, ond gan fod y Bwrdd Gwybodau Celtaidd, ers tro byd wedi hen sefydlu cywirdeb sillafiad safonol enwau lleol yng Nghymru, torri glo m芒n yn glapie wna'r dadleuon di-fudd am 'n'-iau r Rhos.
Does neb bellach, diolch byth, yn cynddeiriogi uwchben materion o dragwyddol bwys fel pa un ai Dolgelley, Dolgelle neu Ddolgellau sy'n gywir, Ponkey neu Ponciau a pha bryd y bu gw欧r y wasg yn holi pobol Wrecsam ynglyn 芒 pha ffurf yr hoffen nhw ei weld ar arwyddion y dre - Wristleham neu Wrettesham neu Wrechcessam neu Gwrexham neu Grwegsam neu Wrightlesham neu Wryxham neu Wrixham?
Penderfynwyd enwi'r tri lle yn Dolgellau, Ponciau a Wrexham / Wrecsam.
Onid ydy hi'n hwyr glas i bawb dderbyn cywirdeb sillafiad safonol enw ein pentre' yn 么l awdurdod y gyfrol Rhestr Enwau Lleoedd?
Roedd problemau ymarferol cysodi a cheisio ffitio pob gair yn dwt yn ei le yn eitha rheswm dros ateb Freddie Mills pan waeddodd ei frawd Harri arno uwch clecian gwyllt peiriannau argraff Herald y Rhos, 'slawer dydd:
Harri: Pa sawl "n" sy'n penderfynu?
Freddie: Faint o le s'gyn ti?
Does gennym ni mo'r esgus hwnnw ym 2002!
听
