大象传媒

Explore the 大象传媒
Mae鈥檙 dudalen yma wedi cael ei harchifo ac nid yw鈥檔 cael ei diweddaru bellach. Mwy am dudalennau sydd wedi eu harchifo.

LLUN
17eg Tachwedd 2014
Hygyrchedd
Geiriau Yn Unig
Papurau Bro

大象传媒 Homepage
大象传媒 Cymru
大象传媒 Lleol

CymruGoOrGoDdCanolDeOrDeDd

De Orllewin

Newyddion Lleol

Chwaraeon

Y Tywydd

Teithio

Bywyd Bro

Digwyddiadau

Trefi

Papurau Bro

Oriel yr Enwogion

Hanes

Lluniau

Natur

骋飞别驳补尘别谤芒耻

Eich Llais

大象传媒 Vocab
OFF / I FFWRDD
Turn ON
Troi YMLAEN
What is VOCAB? Beth yw GEIRFA?

Ymateb

Cymorth

Wedi mwynhau'r ddalen hon?
Anfonwch hyn at gyfaill!

Cwlwm
Llun: Cwrwglwyr 1898 o bapur bro Cwlwm Y Cwrwgl olaf?
Chwefror 2007
Beth yw'r dyfodol i gwrwglwyr ar yr afon Tywi?
Rwy'n cofio sefyll, flynyddoedd lawer yn 么l, ar lan afon Tywi nid nepell o bont y dre, yn hwyr y dydd a'r afon yn llonydd. Yn y man dyma ddau 诺r canol oed yn nesau at lan yr afon. Yr oeddynt yn cario cwrwgl bob un ar eu cefnau. Gollyngwyd y ddau gwrwgl yn dawel ar wyneb y d诺r, ac wedi magu cydbwysedd bob un yn ei gwrwgl, arhosodd un ar ymyl y lan agosaf tra lledodd y llall y rhwyd rhyngddynt a rhwyfo tua'r lan arall. Yna yn y distawrwydd digyffro, symudodd y ddau yn araf i lawr yr afon, "gan rwyfo plwc yn awr ac yn y man," i gyfeiriad pont y rheilffordd islaw.

Roedd y pysgotwyr yn byw ar ochr y cei, yn Heol y Bont, L么n y Jolly Tar a Dan y Banc. Roeddynt yn rhan o gymuned fwy a fu'n byw ers cenedlaethau lawer yn y parthau hynny. Gwaith tymhorol oedd pysgota a chwrwgl i'r dynion caled yma. Gweithio yn galed, yfed tipyn, cael ambell ffrwgwd a gobeithio am hir oes. Ond ymhen amser cliriwyd y cyfan o'r bythynnod yma a chreu Ffordd y Cwrwgl fel y mae heddiw. Yr oedd rhoi teitl felly i'r ffordd newydd yn goff芒d teilwng i'r llu o ddynion a oedd wedi pysgota'r afon Tywi, ac, mewn nifer o achosion, wedi gwneud bywoliaeth o hynny.

Ni wnaeth Gerallt Gymro ymweld 芒 thre Caerfyrddin ar ei daith o gwmpas Cymru yn 1188 ond y mae s么n iddo weld pysgotwyr yn defnyddio cwrwgl ar y Tywi.

Er i'r grefft o bysgota fel hyn gychwyn canrifoedd yn 么l, prin yw'r dystiolaeth ysgrifenedig am yr ardal hon. Rhaid yw aros hyd y ddeunawfed ganrif cyn cael unrhyw fath o ddarlun o bysgotwr ar yr afon. Yng nghofnodion Festri Llanegwad am Fedi 7, 1798, ceir y sylw bod John Hardy wedi prynu gwlanen, ynghyd 芒 defnyddiau eraill, i wneud cwrwgl i John Lott. Tybed a ddefnyddiwyd y cwrwgl hwnnw ar yr afon Tywi yn ardal Nantgaredig! Fel y tystia'r cofnod, amrwd iawn oedd defnyddiau cynnar paratoi'r cwrwgl.

Y mae s么n am wlanen wedi ei baratoi'n arbennig, ond rhaid oedd gosod tair haenen o'r 'pitch' neu'r tar o gwmpas i sicrhau fod y cyfan yn dal d诺r. Yn ddiweddarach, defnyddiwyd calico neu gynfas a'i blethu o gwmpas stribedi o onnen cyn gosod y tar. Wrth ddefnyddio croen yr oedd hyn yn gwneud y cwrwgl yn drymach. Yn 么l y ddihareb Gymraeg, "llwyth g诺r ei gwrwgl."

Yn 1860, ceir tystiolaeth bod 400 yn pysgota gan ddefnyddio cwrwgl. Yr oedd hyn cyn oes y trwyddedu a'r pysgotwyr gwialen. Yng nghyfrifiad 1871 sonnir bod 40 o deuluoedd y dre yn ddibynnol ar bysgota ar y Tywi. Yr adeg fwya' ffafriol fyddai wrth iddi nosi, mynd gyda llanw a thrai'r afon, a dychwelyd gyda'r wawr. Dim ond s诺n yr afon a golau'r lleuad. Mae cyryglwyr heddiw, fel roedden nhw yn oes y Rhufeiniaid, yn adnabod pob tro a phwll yn yr afon. Ond y mae eu rhif gryn dipyn yn llai, a thrwy'r blynyddoedd y mae pris y drwydded wedi cynyddu fel petai'r awdurdodau am gael gwared o w欧r y cwrwgl, sy'n rhan o hen hanes y dre.

Ond mae'n hen stori. Dyma sylw o "Crwydro Sir G芒r" sy'n cyfeirio at 1954 ar yr afon Teifi,

"Mae perygl y bydd i'r cwrwgl ddiflannu o'r afon ymhen ychydig o flynydde...Wrth gwrs g诺yr pawb am ymdrech y cyryglwyr i gael gan yr awdurdodau i newid eu hagwedd, ond ofer fu'r cyfan hyd yma, ac ni allwn lai na gresynu wrth y fath gyndynrwydd diweledigaeth."

Gallai'r sylwadau yma fod yn perthyn i'r sefyllfa ar y Tywi eleni. Ar hyn o bryd caniateir dwsin o rhwydi ar y Tywi, llawer iawn yn llai na'r adeg pan oedd teuluoedd yn ennill eu bywoliaeth ar yr afon. Os am berchen trwydded, y mae'n rhaid bod o linach y cyryglwyr presennol. Y mae gofyn i'r rhai sydd yn awr a hawl i fynd ar yr afon, dalu 拢508 am drwydded blwyddyn. Yn 么l Asiantaeth yr Amgylchedd y mae'n ddigon posibl mai wyth trwydded yn unig a ganiateir yn y dyfodol a hynny mae'n debyg oherwydd prinder eogiaid a sewin. Y mae pysgotwyr gwialen hefyd yn tynnu o'r afon, ac y mae denu pysgotwyr gwialen wedi bod yn hwb i dwristiaid ac economi'r ardal ers blynyddoedd. A dyna ran o'r dadlau sydd yn digwydd ar hyn o bryd.

Mae'n rhaid diogelu traddodiad anrhydeddus Gw欧r y cwrwgl yn ogystal. Pa ffordd well i ddenu twristiaid na gofalu bod lle teilwng yn cael ei roi i'r cyryglwyr hyn, a gwario arian i wella'r ddarpariaeth o bysgod yn yr afon er lles pawb. O s么n am dwristiaid, nid oes gwybodaeth benodol ar gael am gysylltiad y Tywi a'r cwrwgl yng nghanolfan y twristiaid yn Heol Awst. Os bydd Asiant yr Amgylchedd yn penderfynu cwtogi ar y nifer o drwyddedau, efallai mai ar arfbais y dre yn unig y gwelir y cwrwgl yn y dyfodol.

Golygydd

  • Crefft y Cwrwgl
  • Gwefan Caerfyrddin


  • Cyfrannwch
    Cyfrannwch i'r dudalen hon!

    Ychwanegwch eich sylwadau i'r dudalen fan hyn:
    Enw a lleoliad (e.e. Angharad Jones o Hwlffordd):

    Sylw:




    Mae'r 大象传媒 yn cadw'r hawl i ddewis a golygu sylwadau. Darllenwch sut i wneud y siwr caiff eich sylwadau eu cyhoeddi. I anfon cyfraniad mwy, cysylltwch 芒 ni.


    0
    C2 0
    Pobol y Cwm 0
    Learn Welsh 0
    大象传媒 - Cymru - Bywyd - Pobl - A-B


    About the 大象传媒 | Help | Terms of Use | Privacy & Cookies Policy