S霉il air a' Mhapa 11
Caol. C-A-O-L. Narrow, the narrow part of something. Caol an dùirn ‘the narrow part of the fist’ no ‘the wrist’. Air a’ mhapa tha caol mar as trice a’ buntainn ri uisge. Uaireannan bidh caol ann eadar dà rubha no eadar eilean agus tìr-mòr. Caol no caolas. Thàinig caol a-steach don Bheurla mar ‘kyle’. Caol Loch Aillse, Kyle of Lochalsh, the narrows of Loch Alsh. Agus Caol Àcain – Kyleakin – Håkon’s Narrows – far an do thog an Lochlannach, Rìgh Håkon, cìsean bho mharaichean a bha ag iarraidh a dhol tron chaolas – a rèir beul-aithris.
Nise, chleachd mi am facal ‘caolas’ an sin. Tha e a’ ciallachadh an aon rud ri ‘caol’. Baile a’ Chaolais – Ballachulish – the township of the narrows. Gu tric ’s e kyles an dreach Beurla air. Mar eisimpleir, Kyles Scalpay – ’s e sin Caolas Sgalpaigh – eadar Eilean Sgalpaigh agus tìr-mòr na Hearadh. Agus Kylesku air taobh an iar-thuath tìr-mòr na h-Alba. An Caolas Cumhang a tha sin ‘the narrow narrows’ no ‘narrow strait’.
Dè mu dheidhinn Kyles of Bute? An e Caolas a tha sin? Gu tric bidh Gàidheil nach buin do dh’Earra-Ghàidheal ag ràdh ‘Caolas Bhòid’. Ach tha e coltach gur e mearachd a tha sin. Tha dà chaol eadar Bòd agus tìr-mòr – an Caol an Iar agus an Caol an Ear. Anns an leabhar aige air Ainmean-àite Eilean Bhòid tha Gilbert Márkus ag innse dhuinn gur e Na Caoil Bhòdach a’ Ghàidhlig cheart air Kyles of Bute. Ainm iolra. A plural name. Na Caoil Bhòdach. Soraidh leibh an-dràsta.
